Kara krótsza, ale jednak surowsza – wyrok Sądu Najwyższego

W przypadku, gdy tylko oskarżony wniesie apelację od wyroku skazującego, sąd II instancji nie może zmienić wyroku w ten sposób, że co prawda zmniejszy rozmiar kary, ale jednocześnie uchyli zawieszenie jej wykonania – wynika z najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Zgodnie z przepisem art. 434 § 1 kodeksu postępowania karnego, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie:

1. wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz
2. w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz
3. w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów.

Przepis ten ustanawia więc tzw. zakaz reformationis in peius, czyli zakaz pogarszania położenia oskarżonego w sytuacji, gdy tylko on składa środek odwoławczy od zapadłego wyroku. Dzięki temu oskarżony może bronić się przed sądem II instancji bez obaw o to, że wniesienie apelacji spowoduje zmianę orzeczenia na gorsze, nawet wtedy gdy środka zaskarżenia nie wniesienie oskarżyciel.

W sprawie, która zakończyła się wyrokiem z dnia 27 czerwca 2023 roku, Sąd Najwyższy zajmował się przypadkiem, gdy sąd II instancji orzekł wobec oskarżonych karę o mniejszym wymiarze – 6 miesięcy pozbawienia wolności w miejsce kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności. Różnica polegała jednak na tym, że kara orzeczona w I instancji podlegała warunkowemu zawieszeniu, a krótsza kara – orzeczona wyrokiem II instancji – nie została warunkowo zawieszona.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, „w zaistniałej sytuacji procesowej orzeczone wobec obu skazanych kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, co prawda w niższym wymiarze, ale bez zastosowania środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary, stanowią w istocie kary surowsze niż te, które orzeczono wobec nich zaskarżonym wyrokiem z zastosowaniem dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania tych kar na okres próby wynoszący trzy lata” (sygn. akt: IV KK 448/22).